|
DOĞUM :
Doğumdan önce anne el üstünde tutulur. Bu dönemde anneye çok iyi bakılır.Çocuğun doğumdan sonra yapılacak işlerinden birisi, göbek bağının kesilmesidir. Kesilen göbek bağı bir beze sarılarak belirli yerlere konulur. Eğer evde saklanırsa, çocuğun evine bağlı kalacağına, sokağa atılırsa gözünün dışarıda kalacağına, okulun bahçesine atılırsa okumayı seveceğine v.b. inanılır.
İlk önce yapılacak görevlerden birisi de çocuğun ismini koymaktır. İsmi hoca, dedesi ya da ehil bir kişi koyar. İsim konulurken çocuğun sağ kulağına ezan sol kulağına kamet okunur ve daha sonra çocuğun konulan ismi kulağına söylenir.
Domaniç'te doğan çocuklar 4-5 aylık olana kadar kundaklanır. Doğumdan hemen sonra tanıdık kadınlar “geçmiş olsun”a gelirler. Daha sonra da hediyeleri ile birlikte “göz aydınlığı” na gelinir. Buna “dada kutlaması” da denir.
Çocuğun vücudu tuzlanıp birkaç gün sonra yıkanır. Tuzlama, çocuğun teri ve nefesi kokmasın diye önceden alınan bir sağlık tedbiridir.
Çocuğun ve annenin kırkının çıkması beklenir. Bu dönemde her ikisi de dışarıya çıkarılmaz ve yeni doğum yapmış başka bir kadınla karşılaştırılmaz. Kırk gün dolunca ”Kırklama töreni” yapılır. Bu törende çocuk yıkanır, mevlit okutulur, gelenlere yemek ikram edilir.
ÇOCUĞUN YÜRÜMESİ :
Çocuk yürümeye başlayacağı zaman kösteğinin kesilmesi gerektiğine inanılır. Çocuğun iki ayağı birbirine bağlanır. İki çocuk çağrılıp yarıştırılarak yürüyecek çocuğun ipinin kesilmesi istenir Çocuklar bir yerleri koşarak dolaşıp gelirler. İlk gelen çocuk yürüyecek çoçuğun (bebeğin) ayağındaki ipi, keser. İpi kesen çocuğa da yumurta verilir. Buna “köstek kesme”denir. Kösteği kesilen bebeğin (çocuğun) daha çabuk yürüyeceğine inanılır.
SÜNNET :
Domaniç'te genelde çocuklar ilkokula başlamadan sünnet ettirilirler. Sünnet töreni ilkbahar aylarında daha çok yapılmaktadır. Sünnet yapılacağı gün belirlenerek akrabalara, konu komşuya haber verilir. Sünnet törenine çokça kişinin çağrılması ve kalabalık olmasına dikkat edilir. Çoğu aileler töreni yemekli yaparlar. Pazar günü mevlit okutulup bütün davetliler ağırlanarak akabinde sünnet ettirilir. Varlıklı aileler kendi çocuklarını sünnet ettirirken ekonomik durumu iyi olmayan ailelerin çocuklarını da sünnet ettirilir,altın ve para takılır.
EVLENME :
Dört kademede yapılır.
1.DÜĞÜN ÖNCESİ: Domaniç'te kız seçimine dikkat edilir. Öncelikle kızın güzel, iyi bir aileye mensup, ahlakının iyi, hamarat olmasına dikkat edilir. Erkeklerin ise askerliğini yapmış, ailesinin ekonomik gücü iyi,bir mesleğe sahip olması, iyi ahlaklı ve iyi bir eğitim görmüş olması gibi özellikleri taşımalarına dikkat edilir. Kız isteme ya görücü usulüyle veya kız-erkek arkadaşlığının pekiştirilmesinden sonra yapılır. Domaniç'te kız kaçırma yoluyla evlenme biçimlerine de rastlanmaktadır.
2.DÜNÜRCÜLÜK-KIZ İSTEME: Domaniç'te evlenmeler görücü usulü ve kız erkek arkadaşlığının ilerletilmesiyle olur. Az da olsa kız kaçırma yoluyla da evlenmeler olmaktadır.
Evlenme yaşına gelen delikanlılar düğünlere, pazarlara v.b. gibi yerlere giderek kız beğenirler. Buralarda beğenilen kız ile ön görüşme yapılır. Kız da oğlanı beğenirse kalpleri birbirine ısınır ve karşılıklı sevgi başlar. Daha sonraki günlerde erkek anne ve babasına söyler.
Diğer bir usül de evlenme yaşına gelen erkek çocuklar ailesi ve yakınlarından kendisine uygun kız aramasını isterler. Yakınları da uygun bir kız bulup oğlana söylerler.
Beğenilen kızın istenmesi için girişim başlar. Erkek tarafı kız tarafına haber gönderir. Kabul edilirse erkek tarafından yaşlı,hatırı sayılır birkaç kişi kız istemeye gider. Buna ilk dünürcülük denir.
İlk dünürcülükte kızın verilmesi adet değildir.”Kız evi naz evidir.”Onun için kız evinin kapısı defalarca aşındırılır. Eğer kız evi kızlarını vermeye gönüllü iseler,düşünmek ve akrabalarına sormak için süre isterler. Oğlan evi “evet” cevabını alabilmesi için birkaç kez daha gidip gelmesi gerekmektedir. Gençler ve aileler birbirlerini tanıklarından dolayı evlenme öncesi bir soruşturma yapma ihtiyacı hissetmezler. Ancak dışarıdan bir evlenme söz konusu ise araştırma yapılır.
SÖZ KESİMİ VE NİŞAN:
Kız evi kızına oğlanı isteyip istemediğini sorup “evet” cevabını aldıktan sonra kızlarını vermeyi kararlaştırdıktan sonra, gelen dünürcülere birer mendil verilir. Buna “söz mendili”denir
Artık bu evlilik aileler ve çevre dostları tarafından resmen tanınmış olur. Daha sonra oğlan ve kız evi akrabalarının katıldığı bir törenle lokum yenir ve yüzükler takılır. Buna “söz” kesme denir.
Sıra nişan törenine gelmiştir. Nişan günü kararlaştırılarak akraba ve komşular davet edilir. Oğlan evi ekonomik durumuna göre kızın takılarını ve eşyalarını alır. Kız tarafı da oğlan evine vereceği hediyeleri hazırlar. Eskiden nişan erkek ve kadınlar arasında ayrı ayrı yapılırken,bugün erkek ve kadınların katıldığı bir törenle yapılmaktadır. Nişan günü takılar takılır,hediyeler verilir pasta ve benzeri yiyeceklerle misafirler ağırlanıp müzik eşliğinde eğlenilir.
DÜĞÜN:
Daha sonra düğün günü kararlaştırılır:Düğüne bir hafta kala uzaktaki akrabalara haber verilir. Düğüne davet davetiye veya hediye (Gömlek,eteklik vb.) ile olmaktadır. Düğüne iki tarafın tüm tanıdıkları çağırılır.
Günümüzde düğünler üç,dört gün devam etmektedir. Düğünün ilk hazırlıkları arasında kız çeyizinin serilmesi gelir. Salı günüden çeyiz serilir. Kızın en yakın iki arkadaşı sürekli yanında bulunur ki bunlara sağdıç denir. Bunlar gelen misafirlerle ilgilenir
Eğlenceler Cuma günü akşam başlar. Erkek ve kadınlar ayrı ayrı eğlenirler. Genellikle erkekler erkek evinde kızlar da kız evinde eğlenirler. Evde onlara yemek verilir,Cumartesi akşamı gelecek misafirlere hizmet etmeleri için görevlendirilirler.
Cumartesi günü kadınlarda da erkek tarafına giderek yemek yerler. Akşama kadar gelen misafirlerin hepsine gerek oğlan evinde gerekse kız evinde yemek yedirilir. Gelen misafirler yakınlık derecelerine göre hediye ve para getirirler.
Yine aynı gün akşam kız evinde “kına gecesi” tertip edilir. Kına gecesinde oğlan tarafının akrabaları ve yakınları (kadınlar) bulunur. Bunlara yenge denir. Belli bir süre a oynayıp kına yakılır. Gelin kız övülür, hem de orada bulunanlar ağlatılır.
Bu arada oğlan evinde de erkekler tarafından eğlenceler düzenlenir.Yatsıdan sonra damat ve arkadaşları davul ve zurna eşliğinde kız evinin önüne giderler.Orada Domaniç'e has oyunlar oynanır.Domaniç'te buna “yatsı davulu” denir. .Eskiden yatsı davulunda bir kovanın içinde ateş yakılırmış Bu ateşin güçlü ve çok parlak olmasına dikkat edilirmiş.Bunun nedeni ise, ateş ne kadar gür ve parlak olursa,kurulacak yuvanın geleceği de o kadar parlak olacaktır,inancı varmış.
Cumartesi gecesi kız evine serilen çeyiz toplanır. Pazar günü sabahı gelin hazırlanır. Gelinin eşyalarından ve çeyizinden oluşan “çeyiz kağnısı” oğlan evine götürülmek için bir arabaya sarılarak yola koyulur.
Bu arada damat ve sadıçta traş edilip hazırlanır. Önde ve arkada gençler tarafından bir grupla damat dolaştırılarak (davul zurna eşliğinde ) övülür. Bu eğlenceler oğlan evinde kız alımına kadar devam eder.
İkindi namazından sonra oğlan evi gelini almak için kız evine gelirler. Burada kız evinin akrabaları da hazır bulunur. Davul zurna eşliğinde kız evi önünde biraz oynanır. Bu arada gelin kız anne,baba,kardeş ve yakın akrabalarının elini öperek onlarla vedalaşmş olur. Gelin dua eşliğinde yengesi ile birlikte arabaya bindirilir. Gelini arabadan damat indirir.
Kurban kesilir. Gelin inince kucağına bir oğlan ve bir kız çocuğu verilir. Bununla çocuklarının olması dilenir.
Yatsıdan sonra damat dualarla gelinin yanına girer.Buna “gerdek gecesi” denir.Gelinin
Konuşmaması adettir. Bir hediye almadan konuşmaz. Buna “^yüz görümlüğü” denir.
Ertesi günü öğleye doğru tören yapılarak gelin ve damat oynatılır ve para takılır. Bu arada kaynata ve kaynana da oynatılır. Öğleden sonra herkesin dağılmasıyla düğün sona erer.
ÖLÜM VE DEFİN İŞLEMLERİ :
Domaniç'te ölüm akrabaların ve komşuların dayanışmasını ortaya koyan önemli bir olaydır. Doğum, sünnet,düğün gibi sevinçli günlerinde dayanışma içinde olan halk ölüm gibi acı günlerde de destek olur. Ölüm Domaniç halkı arasında doğal karşılanır. Yaşlı kişilerin ölümü olağan karşılanır Aşırı yas ve ağıt yoktur. Genç ve çocukların ani ölümü ise bir şok etkisi oluşturur. Bir öncekine göre daha çok yas ya da ağıt söz konusudur.
Hasta ölüme yakın olarak düşünülen kişiler ziyaret edilir. Bu ziyaretlerde “helallık” alınır. Yani haklarını helal etmesi istenir.
Ölümden sonra civar köylerdeki akraba ve dostlarına haber verilir. Resmi işler ve dini merasimler yakın akraba ve komşularının yardımıyla yapılır Ölünün bir an önce defnedilmesine özen gösterilir. Cenaze yıkanıp kefenlendikten sonra öğleye kadar veya öğleye kadar veya öğleden ikindiye kadar cenaze namazının kılınıp defnedilmesine başlanır. Defin sırasında mezar başında Kur'an (yasin suresi) v.b dualar okunur .Defin bitiminde ölünün yakınlarına mezar başında veya mezardan geldikten sonra “baş sağlığı”dilenir.
Yakın akraba ve komşuları ölü evine yemek götürürler. Akşam ölü evinde Kur'an ve mevlit okunur. Daha sonra yedisinde helva yapılıp dağıtılır, “buna adak” denir. Ölünün elbiseleri yoksul kimselere verilir. Ölünün kırkıncı,elli ikinci günlerinde ve yılında davet verilerek Kur'an-ve mevlit okutulur.
|
